Portret van David Stevens voorzitter van GBA

Inleiding van de Voorzitster

Inleiding van de Voorzitster

Het jaar 2022 werd afgesloten met de toekenning eind december van een begroting en een versterkt kader voor de GBA, op basis van een rigoureus begrotingsverdediging, waarbij de uitdagingen voor de GBA in een sterk veranderend wettelijke omgeving, zowel op nationaal als internationaal niveau, werden uiteengezet.

De GBA moet zich voorbereiden om een rol van regulator te spelen in het multiforme wettelijke kader dat op Europees niveau wordt voorbereid, het "Digital Package".

  • Zo heeft bijvoorbeeld de Europese verordening "Data Governance Act" (DGA), die in mei 2022 is aangenomen en vanaf eind september 2023 van toepassing is, tot doel gegevensuitwisselingen vlotter te laten verlopen, door middel van nieuwe uitwisselingsmechanismen.
  • De Digital Services Act (DSA), die in oktober 2022 is aangenomen en vanaf februari 2024 van toepassing is, bevat onder andere maatregelen om burgers te beschermen tegen desinformatie, alsook bepalingen met betrekking tot gerichte reclame en transparantie van de door digitale platforms gebruikte algoritmische aanbevelingssystemen.
  • Ook is, in aanvulling op het "Digital Package", een toekomstige Europese verordening op het gebied van artificiële intelligentie (AI Act) aangekondigd, met als ambitie het ontwerp van dergelijke producten en diensten te omkaderen en het beheersen van de verschillende risico's als gevolg van deze “AI” technologieën mogelijk te maken.

Deze toekomstige Europese wetgevingen zullen gevolgen hebben voor de bevoegdheden van de GBA en die van verschillende regulatoren (mededingingsautoriteiten, telecomregulatoren enz.). Er zal een grotere samenwerking tussen deze autoriteiten en de GBA moeten worden georganiseerd, met name in het kader van het beheer van de klachten die burgers op basis van deze nieuwe regels kunnen indienen.

In dit verband wenst de GBA erop te wijzen dat het Hof van Justitie van de Europese Unie in 2022 via de conclusies van zijn advocaat-generaal (conclusies Rantos, C-252/21) duidelijk heeft aangegeven dat de bevoegde gegevensbeschermingsautoriteiten onontbeerlijk zijn, met name wanneer er sprake is van het afdwingen van acties in verband met de verwerking van persoonsgegevens, zelfs wanneer zulke wettelijke acties door andere autoriteiten zijn geïnitieerd.

Deze samenwerking zal onvermijdelijk op internationaal niveau moeten plaatsvinden wanneer klachten, producten of diensten een grensoverschrijdend aspect hebben. Deze aanpak moet gepaard gaan met transparante informatie aan de burger over de voortgang en het resultaat van eventuele klachten of vragen.  Op dit gebied is de GBA enthousiast over het idee haar ervaring op het gebied van samenwerking tussen autoriteiten opgedaan bij het Europees Comité voor gegevensbescherming (EDPB) met haar partners in België te delen.

  • De Geschillenkamer heeft bijvoorbeeld in samenwerking met haar Franse tegenhanger, de CNIL, nog vóór de inwerkingtreding van de Digital Services Act, meer dan 200 Belgische en Franse klachten behandeld in een geschil over de transparantie van informatie (beslissing van 27 januari 2022 in de zogenaamde 'affaire-Banalla'), na een onderzoek van de Inspectiedienst. Bij die gelegenheid heeft de Geschillenkamer de regels verduidelijkt inzake de verwerking van persoonsgegevens voor statistische of wetenschappelijke doeleinden met het oog op de bestrijding van vermeend "fake news". In dit geval werd de artificiële toename van informatie op Twitter bestudeerd met behulp van een monitoringssoftware beschreven als “intelligent”.

In 2022 heeft de GBA dus haar deskundigheid aangetoond om vanuit het perspectief van de regels van de AVG op te treden in toekomstige debatten in verband met verwerkingen van persoonsgegevens die door het "Digital Package" of de "AI Act" worden geregeld. Na de recente beslissing van de Italiaanse overheid om "Chat GPT" te verbieden, lijdt het geen twijfel dat burgers en belanghebbenden op dit gebied van algoritmen en artificiële intelligentie sterke verwachtingen koesteren om opheldering te krijgen. In afwachting van Europese regelgeving, wordt de GBA nu al om advies gevraagd op dit gebied.

  • Zo heeft het Kenniscentrum zich uitgesproken over normatieve projecten gericht op de inzet van algoritmische gegevensverwerking door overheden, zoals de geautomatiseerde sondeprojecten van de FOD Financiën ter bestrijding van woonfraude.

Op Belgisch nationaal niveau is de GBA in 2022 de aangewezen controleur geworden van de bepalingen betreffende online trackingtechnieken, die gewoonlijk "cookies" worden genoemd, vanaf de opslag van informatie of het verkrijgen van toegang tot informatie die is opgeslagen op apparatuur zoals computers of mobiele telefoons.

Deze bevoegdheid lag vroeger gedeeltelijk bij het BIPT. Sinds 10 januari 2022 is de wet van 21 december 2021 houdende omzetting van het Europees Wetboek voor elektronische communicatie en wijziging van diverse bepalingen inzake elektronische communicate in werking getreden, waardoor de GBA de volledige bevoegdheid kreeg om deze regels te interpreteren, waarvan de complexiteit is gebleken uit de eerste beslissingen van de Geschillenkamer op dat gebied.

In 2022 heeft de Geschillenkamer een aantal beslissingen uitgebracht over het gebruik van cookies en gelijkaardige technologieën waaronder het merendeel van de beslissingen op dit gebied transacties betrof met websites die cookies plaatsen, op basis van verslagen van de Inspectiedienst waarin de vermeende inbreuken worden opgesomd.

Eind 2022 heeft het Directiecomité besloten zijn aanbevelingen inzake cookies te verfijnen, die tot dusver voornamelijk tot stand kwamen aan de hand van verslagen uit eigen beweging van de Inspectiedienst en/of beslissingen van de Geschillenkamer naar aanleiding van klachten. Deze actie zal in 2023 leiden tot verduidelijkingen van de toepasselijke regels in samenwerking met de EDPB. De GBA zal de balans van deze acties opmaken in haar jaarverslag 2023.

In het kader van de "cookies"-bevoegdheden van de GBA en in het algemeen, heeft het Directiecomité van de GBA haar wens aangekondigd om de coördinatie tussen de diensten voor preventieve acties en die voor de reactieve verwerking van klachten van burgers te versterken.

Deze ambitie werd geformuleerd in de specifieke context van de aankondiging van een nieuwe organieke wet die beoogt de werking van de GBA, met inbegrip van haar klachtenbehandelingsprocedures, te wijzigen door middel van een nieuw reglement van interne orde dat de GBA geheel zelfstandig zou kunnen voorstellen.

Ondertussen heeft het vernieuwde Directiecomité van de GBA zich geconcentreerd op het optimaliseren van haar klachtenbehandelingsprocedures in het kader van de huidige organieke wet. Bijvoorbeeld:

  • De Inspectiedienst heeft een preventieve rol ontwikkeld door potentiële overtreders aan te moedigen orde op zaken te stellen door middel quasi aanmaningen alvorens over te gaan tot de contentieuze fase.
  • De Geschillenkamer op haar beurt heeft een nieuw schikkingsmechanisme ontwikkeld om de escalatie van geschillen voor te behouden aan geschillen die het meest haar aandacht nodig hebben.
  • Eind 2022 is de Eerstelijnsdienst in samenwerking met de andere diensten gestart met een herziening van zijn klachtenformulier om klagers aan te moedigen zich eerst tot de verwerkingsverantwoordelijke en, in voorkomend geval, de Data Protection Officer, te wenden. Een dergelijke aanpak heeft tot doel de voorkeur te geven aan een niet-contentieuze oplossing, waar dit mogelijk en gerechtvaardigd is, en zal resulteren in een nieuw online klachtenformulier in maart 2023.

Naast deze bijzondere aandacht voor niet-contentieuze klachtenbehandeling heeft de GBA in 2022 een aantal opmerkelijke beslissingen ten gronde uitgesproken op het gebied van onlinereclame, met name de ogenblikkelijke en geautomatiseerde onlineveiling van gebruikersprofielen voor de verkoop en aankoop van advertentieruimte op het internet (beslissing "IAB" van de Geschillenkamer van 2 februari 2022 waartegen thans beroep wordt ingesteld bij het Hof van Justitie).

Parallel aan de contentieuze beslissingen is de GBA in februari 2022 begonnen met een bewustmakingsactie en het in kaart brengen van het gebruik door de overheid van diensten op basis van de cloud: twee belangrijke ICT-leveranciers van overheidsorganisaties en zes overheidsinstanties die grote hoeveelheden gezondheidsgegevens verwerken en een cruciale rol hebben gespeeld in de COVID-19-crisis, hebben vrijwillig deelgenomen aan dit onderzoek, waarvan de conclusies in 2023 zullen worden bekendgemaakt en in samenwerking met de EDPB tot concrete aanbevelingen voor naleving zullen leiden.

In de loop van 2022 heeft het Kenniscentrum van de GBA ook 278 adviezen gepubliceerd over wetgevingsontwerpen die haar ter analyse waren voorgelegd. De Eerstelijnsdienst heeft 2.985 informatieaanvragen, 177 bemiddelingsverzoeken en 604 klachten van burgers of verwerkingsverantwoordelijken ontvangen.

De in dit jaarverslag vermelde realisaties van de GBA weerspiegelen deels de bijdragen van de directeurs die de GBA hebben verlaten, waarvoor zij ook erkenning krijgen.  Het Directiecomité van de GBA is in juli 2022 gedeeltelijk vernieuwd na het ontslag van de vorige directeur van het Kenniscentrum en de opheffing van de mandaten van de directeurs van de Eerstelijnsdienst en het Algemeen Secretariaat. In juli 2022 is Cédrine Morlière tot nieuwe directeur van het Kenniscentrum benoemd en is haar het voorzitterschap van de GBA toevertrouwd in opvolging van de vorige directeur van het Algemeen Secretariaat, overeenkomstig het alternerend voorzitterschap zoals voorzien in de organieke wet van 3 december 2017 tot oprichting van de GBA. Het Directiecomité is collegiaal verantwoordelijk voor het beheer van de twee afdelingen waarvoor op 27 september 2022 een aanwijzingsprocedure voor twee nieuwe mandatarissen is opgestart.

Ondanks de soms moeilijke omstandigheden in 2022 zijn alle medewerkers zich blijven inzetten om alle belanghebbenden zo goed mogelijk van dienst te zijn.  Namens het gehele Directiecomité wil ik hen daarvoor nogmaals van harte danken.

Voor het Directiecomité

Cédrine Morlière
Voorzitster